Przeszczepienie szpiku darem życia
Przeszczep szpiku innego człowieka może uratować życie chorym na białaczkę oraz inne choroby układu krwiotwórczego. Szpik można przeszczepić pod warunkiem identyczności antygenów transplantacyjnych HLA dawcy i biorcy.
Kto może być dawcą szpiku?
Dawcą szpiku może być zdrowa pełnoletnia osoba, która nie przekroczyła 50 roku życia spokrewniona genetycznie (rodzice, rodzeństwo) lub obca niespokrewniona z biorcą. Zgodnie z prawami dziedziczenia tylko co czwarty chory może otrzymać szpik od dawcy spokrewnionego. Pozostali chorzy muszą oczekiwać na znalezienie niespokrewnionego dawcy o identycznych antygenach HLA w Bankach Dawców Szpiku. Im więcej potencjalnych niespokrewnionych dawców szpiku jest zarejestrowanych w Bankach Dawców, tym większe są szanse znalezienia identycznego dawcy niespokrewnionego. Na znalezienie odpowiedniego dawcy niespokrewnionego wpływa częstość występowania podobnych antygenów HLA w określonej populacji. Dlatego najłatwiej jest znaleźć dawce w tym samym obszarze etnicznym ;dla Polaka w Polsce.
Rejestry niespokrewnionych dawców szpiku
Obecnie w świecie chęć bycia dawca szpiku zadeklarowało ponad 10 milionów osób. Prawdopodobieństwo pobrania szpiku od osoby deklarującej chęć oddania szpiku do przeszczepienia wynosi 1:25000. Z inicjatywy osób,które utraciły bliskich z powodu białaczki, powstał w Stanach Zjednoczonych pierwszy rejestr (Bank) ochotników niespokrewnionych dawców szpiku,gromadzący obecnie prawie 4,5 miliona dawców.Powstały nowe banki w Niemczech liczący 2,5 miliona dawców , we Włoszech ponad 300 tys., w Czechach prawie 50 tys., w Polsce (5 rejestrów) ponad 31 tys. W listopadzie 2000 roku na zlecenie Ministerstwa Zdrowia przy Poltransplancie w Warszawie został utworzony Ogólnopolski Centralny Rejestr Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej (OCRDSiKP), obecnie Centralny Rejestr Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej (CRNDSiKP), w którym może być zarejestrowany każdy potencjalny dawca szpiku mieszkający w Polsce.
Jak zostaje się dawcą szpiku?
Chęć zostania dawca szpiku deklaruje się przez wypełnienie i przesłanie pod wskazany adres formularza "Oświadczenie woli o wpisanie do Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej (CRNDSiKP)", który można dostać w stacjach krwiodawstwa i Zakładach Opieki Zdrowotnej oraz w Internecie (
www.poltransplant.org.pl). Można tez zgłosić chęć zostania dawcą szpiku telefonicznie lub listownie i otrzymać formularz oświadczenia.
Po zarejestrowaniu danych osobowych w Rejestrze, potencjalny dawca zostanie skierowany do określonego Zakładu Opieki Zdrowotnej w pobliżu miejsca zamieszkania. Po zbadaniu i wykluczeniu współistnienia chorób dyskwalifikujących go jako dawcę zostanie pobrana próbka krwi w celu oznaczenia antygenów HLA. Wszystkie wyżej wymienione informacje będą przekazane i zarejestrowane, zgodnie z przepisami o ochronie danych osobowych, w CRNDSiKP. O zmianie decyzji odnośnie chęci oddania szpiku potencjalny dawca powinien powiadomić niezwłocznie CRNDSiKP celem skreślenia go z listy dawców szpiku.
Procedura pobierania szpiku
W przypadku ustalenia, ze w którymś z ośrodków zajmujących się przeszczepianiem szpiku znajduje się biorca posiadający identyczne antygeny HLA z dawca zarejestrowanym w OCRDSiKP, zidentyfikowany dawca zostanie powiadomiony o konieczności zgłoszenia się do tego ośrodka. Po wykonaniu końcowych badań potwierdzających dobry stan zdrowia i wykluczeniu nosicielstwa wirusów potencjalny dawca zostanie poproszony o wyrażenie zgody na pobranie szpiku do przeszczepienia. Pobranie szpiku poprzedza zawsze spotkanie informacyjne z dyrektorem Ośrodka Transplantacyjnego i lekarzem pobierającym szpik. Podczas spotkania potencjalny dawca otrzymuje dokładne informacje o technice pobierania szpiku, ewentualnych skutkach ubocznych pobrania i korzyściach dla biorcy. Wtedy honorowy dawca szpiku podejmuje ostateczną decyzję odnośnie oddania szpiku do przeszczepienia dla określonego biorcy. Następnym krokiem procedury przeszczepiania jest intensywne przygotowanie biorcy silnie działającymi lekami do przyjęcia alogenicznego przeszczepu szpiku. Wycofanie w tym okresie zgody dawcy na oddanie szpiku może stanowić dla chorego zagrożenie życia. Szpik do przeszczepienia pobiera się w szpitalu w znieczuleniu ogólnym, komórki krwiotwórcze można pozyskać także z krwi obwodowej, procedura separacji odbywa się w trybie ambulatoryjnym i nie wymaga znieczulenia ogólnego. Następnego dnia po oddaniu szpiku dawca może być wypisany do domu. Wszystkie badania dawcy oraz procedury związane z oddaniem szpiku są opłacane przez budżet państwa.
Czy oddanie szpiku może być niebezpieczne dla dawcy?
Pobranie i przeszczepienie szpiku odbywa się jedynie w upoważnionych Ośrodkach Transplantacji Szpiku według dokładnie określonych medycznych kryteriów. Zabieg pobrania szpiku do przeszczepu jest bezpieczny i nie stanowi żadnego zagrożenia dla zdrowia i życia dawcy. Komórki szpiku ulegają stałej regeneracji dzięki czemu ubytek szpiku zostaje bardzo szybko wyrównany. Przeszczepienie szpiku od niespokrewnionego dawcy jest anonimowe i nieodpłatne.
Przeszczepianie szpiku w świecie i w Polsce
Od 1987 r. potencjalni ,niespokrewnieni dawcy ze Światowych Rejestrów uratowali życie ponad 8000 chorych. W 1997 r w USA wykonano 1200 przeszczepów od dawców niespokrewnionych wyszukanych z grupy ponad 3 milionów zarejestrowanych dawców. W tym samym roku w Polsce wykonano tylko 2 przeszczepy od dawców niespokrewnionych znalezionych w rejestrach zagranicznych. W 2000 r. w Polsce wykonano 44 przeszczepy allogeniczne szpiku pozyskanego tylko w jednym przypadku od dawcy krajowego. Co roku sześć do dziewięciu osób na każde 100000 ludzi w Polsce, zapada na białaczki i choroby nowotworowe krwi. Dzięki postępowi w transplantologii większość tych chorych może być wyleczona, jeżeli znajdziemy dla nich ofiarnych ochotników, niespokrewnionych dawców szpiku.