Pierwszy most "łyżwowy" powstał poniżej Grudziądza na polecenie Władysława IV w roku 1635, jego budowniczym był Eliasz Arciszewski. Kolejny w roku 1655 zbudowano na polecenie Karola Gustawa i następne, zapewne w latach 1758-1762, kiedy to wojska rosyjskie przekraczały Wisłę.
W latach 1876-1879 powstał jedenastoprzęsłowy, drogowo-kolejowy most łączący Grudziądz z liniami kolejowymi Bydgoszcz-Gdańsk i Poznań-Toruń. Jak na tamte lata most grudziądzki był najdłuższym w państwie niemieckim - 1 098m. Władze forteczne zażądały aby przy wylocie mostu na lewym brzegu zbudowano kamienny schron bojowy oraz żelazną bramę, zamykającą wjazd na most. Prac montażowych na potężnych filarach podjęło się towarzystwo akcyjne przemysłu górniczego Union w Dortmundzie, w roku 1879. 1 listopada przy próbie obciążenia mostu ustawiono osiem parowozów i jedenaście załadowanych wagonów towarowych których łączny ciężar wynosił 700 ton. Podobnie jak mosty malborskie i tczewskie z powodu stale rosnącego ciężaru taboru kolejowego w roku 1909 most grudziądzki również poddano pracom remontowym które wzmocniły konstrukcję.
W połowie sierpnia 1914 roku niemcy, chcąc zwiększyć możliwości przeprawy wiślanej pod Grudziądzem zbudowali około 100m poniżej istniejącego, most na palach o konstrukcji stalowych belek dwuteowych i przyczółkach z cegły, który rozebrano na początku lat dwudziestych. Istnieje teoria iż most mógł powstać już wcześniej, w trakcie przygotowań Niemiec do wojny. Podobnie jak mosty tczewskie, toruński i fordoński, most grudziądzki został zaminowany latem 1939 roku przez specjalną grupę saperów pod dowództwem por. Norberta Juchtmana z batalionu saperów 15 dywizji piechoty. Aby zachować tajemnicę o prowadzonych działaniach żołnierze pracowali w mundurach kolejarzy lub ubraniach cywilnych, pozorując naprawy. 2 września 1939 roku o godz. 19:00 wysadzono w powietrze grudziądzki most, niszcząc dwa filary, co spowodowało że trzy przęsła opadły pozwalając jednak przedostać się po nich pieszo. Miejscami stosując wspinaczkę, w pierwszych dniach wojny przeprawiły się przez Wisłę grupy żołnierzy armii "Pomorze" na wschodni brzeg rzeki. W czasie gdy odbudowywano most w Fordonie w latach 1940-1941, przy moście w Grudziądzu usunięto wraki, wyreperowano filary i zamontowano nowe, o tym samym kształcie ale o mocniejszych przekrojach dźwigary. Prawdopodobnie 21 lutego 1945 roku w ramach zaciekłej obrony niemieckiej Grudziądza most został ponownie wysadzony. Rosjanie miasto zdobyli dopiero 6 marca 1945 roku i w tym czasie sowieccy saperzy zbudowali drewniany most kratowy na jarzmach, rozebrany w roku 1947 przez Zarząd Budowy Mostów Drogowych w Płocku. W roku 1948, w kwietniu, na Wiśle pod Grudziądzem postawiono pontonowy most przeniesiony z Włocławka. Uroczyście otwarto go 2 maja 1948, w uroczystości wzięli udział: marszałek Rola-Żymierski z dowódcą wojsk saperskich gen. Bordziłowskim, wojewodą pomorskim Ignacym Kubeckim i prezydentem Grudziądza. Eksploatowany był on do późnej jesieni 1948 roku i w latach następnych.
Drogowo-kolejowy, stalowy most na Wiśle po wojnie był zniszczony całkowicie, wszystkie przęsła były zwalone, zaś filary zrujnowane. W latach 1945-1948 zdemontowano część przęseł znajdujących się nad wodą - zajęło się tym przedsiębiorstwo Aleksander Jabłoński. W latach 1947-1948 Oddział 1 PPRK w Bydgoszczy oczyścił nurt z wraków i odbudował przczółki i filary. Rok 1949 to prace przy montażu przęseł - Stanisław Morski (kierownik montażu) ustawił na barkach rusztowanie, w trakcie montażu przewożone spod przęsła pod przęsło. Na terenie zalewowym wzdłuż mostu ułożony został tor, po którym zmontowane już przęsła przewożono a następnie przesuwano na podpory. Gotowy już most oddano do użytku 26 sierpnia 1951 roku - uroczystego otwarcia dokonał wicepremier Hilary Chełchowski.

na podstawie:
1. "Mosty na Wiśle i ich budowniczowie" - Bolesław Chwaściński, 1997
2. "Bilder aus Westpreußen" - Heinz Csallner, 2002
3. "Grudziądz i okolice na starej karcie pocztowej" Tom I i III.

Krótkie uzupełnienie. Most stały w Grudziądzu wysadzony we wrześniu 1939 posiadał 2 tory! Tor północny był jednak nieużywany ("martwy") i zakryty dyliną - jezdnią drogową z desek (coś co leży do dziś na moście drogowym w Tczewie). Info na podstawie planu stacji z lat 30-ych. W każdej chwili jezdnia ta mogła być zdemontowana, a tor przywrócony do ruchu pociągów. Wówczas most był czysto kolejowym. Prawdopodobnie 2 tory były używane w czasie I wojny (1914-1918) i to wymusiło budowę tymczasowego mostu saperskiego (na drewnianych podporach) dla ruchu drogowego. Widać go na focie gr_6. Niewykluczone że 2 tory na moście stałym były w ruchu już w 1909 roku - to może sugerować zdjęcie "Grudziądz. Most saperski na Wiśle 1909.jpg". Widać na nim jeszcze starszy most saperski (czysto drewniany) w trakcie przeprawy wojska. Być może budowa tego starszego mostu była rodzajem ćwiczeń saperskich. Warto jeszcze zwrócić uwagę na zdjęcie "gr_5.jpg". Prawdopodobnie zrobiono je ze szczytu wieży zamkowej zwanej Klimkiem. Grudziądz posiadał niegdyś potężny zamek krzyżacki zarządzany przez komturów mających w herbie bardzo charakterystyczną głowę tura. W XX w. po zamku istniała jedynie wieża. Znikła ostatecznie prawdopodobnie w lutym 1945 r. - wysadzona przez wycofujących się Niemców. Wieża górowała nad terenem i była świetnym punktem obserwacyjnym i właśnie to było powodem jej zniszczenia. Nie chciano ułatwiać Rosjanom wglądu we własne pozycje.

Drugi raz trafia mi się widzieć grudziądzką wąskotorówkę, komu i czemu służyła? Czy była ona częścią fortecznej?

Te 100m to lekka przesada. Mosty dzieliło dobre 500. Przy okazji warto przypomnieć, że w drugiej połowie lat 90-tych (dokładniej był to jeden konkretny rok - chyba 1998) most kolejowo-drogowy został zamknięty (dla ruchu drogowego, choć niektóre pociągi też nie jeździły) w celu wykonania generalnego remontu i w tym czasie powstała tymczasowa przeprawa mostowa (w 2007 roku można było taką "podziwiać" między Chełmnem a Świeciem w ciągu DK1) W TYM SAMYM miejscu, w którym niegdyś istniał most na palach.


Piękne zdjęcie! Nie znałem go wcześniej. Wygląda na to, że pociąg zjeżdża z mostu po torze, który był - jak pisał Lyck - zakryty zwykle jezdnią drogową z desek.


Zachęcam do zapoznania się z historią grudziądzkiego monstrualnego zamku lub choćby z dziejami samego Klimka (z którego rzeczywiście zrobiono wspomniane zdjęcie). Sporo wiadomości na ten temat (łącznie z fotografiami) można znaleźć tu: http://www.klimek.grudziadz.com.pl .

Grudziądz 1939r z ebaya.